تخم کرفس که به دانه کرفس نیز معروف است طبعی گرم و خشک دارد. این دانه ها سرشار از ترکیبات آنتی اکسیدان، پلی فنل ها، انواع ویتامین ها به ویژه ویتامین B6، مواد معدنی، پروتئین و فیبر است.

به همین دلیل، طب سنتی در درمان بیماری هایی نظیر آسم، نقرس، میگرن، دیابت، کاهش وزن، مشکلات گوارشی، چشمی، تقویت سیستم ایمنی بدن، تسکین درد و .. به استفاده از آن توصیه می کند.

تخم کرفس را می توان به شیوه های مختلفی مورد استفاده قرار داد. اغلب این دانه ها به صورت ادویه، عصاره، روغن، دمنوش و کپسول به مصرف می رسند. گیاه کرفس به تیره ی جعفری تعلق دارد. این گیاه در زبان عربی کرفس الماء و در زبان انگلیسی Wild celery Marsh parsley نامیده می شود.

در اثر پرورش زیاد این گیاه، گونه های متنوعی از آن وجود دارد. از معروف ترین گونه های این گیاه می توان به کرفس برگی، کرفس قمری و کرفس معمولی اشاره کرد. در ایران بیشتر کرفس معمولی پرورش داده می شود.

در این مقاله از نشریه علمی جهان شیمی به معرفی خواص تخم کرفس، نحوه مصرف، عوارض جانبی و … می پردازیم.

مشخصات ظاهری گیاه کرفس

کرفس گیاهی است دو ساله است. در سال اول تنها برگ تولید می کند. در سال دوم ساقه هوایی گل دهنده آن ظاهر شده و بذر می دهد. البته در برخی شرایط مانند گیاهان یک ساله در سال اول تولید گل و بذر می کند.

گل های کرفس کوچک و به رنگ سفید هستند که به صورت چتر مرکب در انتهای ساقه گل دهنده دیده می شود. ارتفاع این ساقه ها نیز اغلب به ۶۰ تا ۹۰ سانتی متر می رسد.

ریشه گیاه کرفس به شکل قائم، به طول ۶ تا ۷ سانتی متر و به قطر ۵/۱ سانتی متر است. از اطراف این ریشه، ریشه های جانبی متعدد و از قسمت انتهایی آن ساقه های تو خالی، شیاردار و عاری از کرک خارج می شود.

ریشه اصلی گیاه ظاهری ناهموار داشته و به رنگ خاکستری قهوه ای است. برگ های گیاه کرفس دارای ظاهری شفاف، کمی ضخیم و مرکب از ۳ تا ۷ برگچه مثلث یا لوزی شکل دندانه دار و معطر است.

مهم ترین ترکیبات شیمیایی تخم کرفس

از مهم تریت ترکیبات شیمیایی موجود در این دانه ها می توان به ترکیبات آنتی اکسیدان نظیر فرولیک اسید، کافئیک اسید و کوستین، ویتامین های B، C و K، مواد معدنی مانند کلسیم، سدیم، پتاسیم، منیزیم، منگنز، آهن، فسفر، روی و مس، تانین، فلاونوئید، آلکلالوئید پروتئین و فیبر اشاره کرد.

ارزش غذایی تخم کرفس

هر قاشق غذا خوری تخم کرفس حاوی ۲۵ کالری، ۲ گرم چربی، ۲ گرم کربوهیدرات، ۱ گرم پروتئین و ۱ گرم فیبر است.

طریقه مصرف تخم کرفس

تخم کرفس را می توان به صورت ادویه، عصاره، روغن، دمنوش و کپسول مورد استفاده قرار داد. از ادویه تخم کرفس در تهیه انواع غذا مانند سوپ، غذا های گیاهی، ترشی و سس سالاد استفاده می شود. این ادویه به عنوان جایگزینی برای نمک نیز به کار می رود.

از روغن دانه کرفس بیشتر به صورت موضعی و برای کاهش درد استفاده می شود. در برخی کشور ها، از دانه های کرفس دمنوش تهیه می کنند.علاوه بر موارد گفته شده، تخم این گیاه به صورت مکمل و به شکل عصاره یا کپسول نیز عرضه می شود.

روش تهیه دمنوش تخم کرفس

برای تهیه این دمنوش توصیه می شود یک قاشق غذا خوری از تخم کرفس را که معادل ۵/۶ گرم است را به یک فنجان آب جوش اضافه کنید. پس از ۱۰ دقیقه این دمنوش به خوبی دم می کشد. پس آن محتویات درون لیوان را از صافی عبور دهید. در این مرحله دمنوش تخم کرفس آماده نوشیدن است.

خواص درمانی تخم کرفس

این دانه ها خواص درمانی زیادی دارند که از مهم ترین آن ها به موارد زیر اشاره می کنیم.

در کاهش کلسترول بالا موثر است

ترکیبات موجود در تخم کرفس، توانایی کاهش چربی را دارد. مصرف این دانه ها در کاهش سطح کلسترول و حفاظت از سلامت قلب موثر است. افراد مبتلا به کلسترول بالا پس از مصرف آن شاهد افزایش قابل توجهی در بهبود کلسترول، تری گلیسرید و چگالی پایین هستند.

مانع از افزایش فشار خون می شود

تخم کرفس حاوی خواص ضد فشار خون است. به این ترتیب مصرف آن سبب افزایش گردش خون شده و علاوه بر کاهش کلسترول بالا، مانع از افزایش فشار خون می شود.

در درمان زخم معده موثر است

استفاده از این تخم در کاهش و جلوگیری از زخم معده موثر است. علاوه بر این، درد ناشی از زخم معده را به طور قابل توجهی کاهش می دهد. این دانه ها حاوی ترکیبات مفیدی مانند تانین، فلاونوئید و آلکلالوئید است که انتشار اسید معده را تنظیم و سطح مخاط محافظ را بهبود می بخشد.

در جلوگیری از بیماری های کبد نقش دارد

دانه کرفس توانایی سوزاندن چربی در کبد را دارد. نوشیدن یک فنجان چای تخم کرفس می تواند به بهبود سطح چربی خون و عملکرد آنزیم کبد کمک کند.

برای کمک به کاهش وزن بسیار مفید است

گیاه کرفس به دلیل داشتن کالری کم، یکی از غذاهای مغذی برای کاهش وزن است. جوشاندن دانه کرفس در آب و نوشیدن روزانه نصف فنجان از این جوشانده می تواند مواد مغذی حیاتی بدن را تامین و متابولیسم چربی را افزایش دهد.

تخم کرفس به رفع عفونت کمک می کند

این دانه ها خاصیت ضد باکتریایی و ضد میکروبی دارند. از این رو، مصرف آن رشد باکتری های مضر را متوقف کرده و مانع از ایجاد بیماری های عفونی می شود. این امر به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می کند.

خطر ابتلا به سرطان را کاهش می دهد

در تخم کرفس ترکیبات حفاظتی که تحت عنوان پلی استیلن شناخته می شوند وجود دارند. پلی استیلن می تواند سموم بدن را دفع کند. علاوه بر این، از توانایی مهار رشد تومور برخوردار است. مطالعات نشان می هد، پیوند نزدیکی بین پلی استیلن و شکل گیری سرطان روده، سرطان پستان و سرطان خون وجود دارد.

تخم کرفس ادرار آور است

مصرف این تخم می تواند اسید اوره را کاهش داده و تولید ادرار را افزایش دهد. به این ترتیب، مصرف آن برای پیش گیری از عفونت های دستگاه ادراری، مشکلات کلیوی و اختلالات مثانه موثر است.

 برای تسکین درد آرتروز مفید است

در بیماری آتروز مفاصل متورم شده و ایجاد درد می کند. مصرف این تخم به دلیل داشتن خاصیت ضد التهابی، تورم را کاهش داده و درد های ناشی از آن را تسکین می دهد.

تخم کرفس به درمان نقرس کمک می کند

استفاده از این تخم می تواند خون آلوده را تصفیه کرده و عملکرد کلیه ها را بهبود بخشد. علاوه بر این، اسید اوره اضافی را از بدن دفع می کند. برای تسکین ناراحتی و درد ناشی از کریستال های نقرس، توصیه می شود روزانه یک فنجان چای تخم کرفس را میل کنید. افزودن ۱۵ قطره روغن کرفس به حمام و سپس حداقل ۱۰ دقیقه دوش گرفتن می تواند درد ناشی از التهاب عضلات و مفاصل را التیام بخشد.

در درمان کم خونی موثر است

بالابردن تولید گلبول های قرمز خون یکی از مزایای شگفت انگیز این تخم است. زیرا سرشار از آهن و مس بوده و نقش مهمی در افزایش تشکیل سلول های خونی جدید دارد. از علائم کمبود آهن و مس می توان به خستگی، کم خونی و ضعف عضلانی اشاره کرد.

مانع از ایجاد سنگ کلیه می شود

دانه کرفس به طور گسترده برای درمان سنگ کلیه مورد استفاده قرار می گیرد. این تخم منبعی غنی از سدیم و پتاسیم است و تاثیر به سزایی در رفع سموم و ضایعات بدن دارد. علاوه بر این، به تحریک عملکرد کلیه ها کمک کرده و مانع از تشکیل سنگ کلیه می شود.

تخم کرفس مشکلات گوارشی را برطرف می کند

این تخم درمانی موثر برای درمان بسیاری از مشکلات معده مانند سوزش معده، گاز و سوءهاضمه است. علاوه بر این، به دلیل داشتن فیبر و ویتامین C در تسکین و جلوگیری از دیگر مشکلات هاضمه مانند گرفتگی شکم و اسپاسم ماهیچه موثر است. استفاده از تخم کرفس سموم و مواد زائد را به خوبی از دستگاه گوارش پاک می کند.

تخم کرفس در درمان دیابت موثر است

مصرف این تخم به بالا بردن سطح انسولین در خون کمک می کند. برای درمان دیابت توصیه می شود روزانه ۲ تا ۳ فنجان چای تخم کرفس مصرف شود. در صورت استفاده از دارو های دیابت بهتر است پیش از مصرف این تخم با پزشک متخصص مشورت شود.

تخم کرفس درد قاعدگی را تسکین می دهد

روغن تخم کرفس و عصاره آن، درمان خانگی موثر برای رفع ناراحتی قاعدگی، چرخه های قاعدگی نامنظم و جریان قاعدگی است. آپیول موجود در روغن دانه کرفس، برای سیستم غدد درون ریز مفید است.

برای رهایی از درد قاعدگی، توصیه می شود سه بار در روز عصاره تخم کرفس مصرف شود. بهتر است برای رسیدن به نتیجه مطلوب، عصاره تخم کرفس را با عصاره دانه رازیانه و زعفران ترکیب کنید.

تخم کرفس خاصیت آرامبخشی دارد

در روش های آروماتراپی از روغن دانه کرفس همراه با چوب صندل برای درمان عصبانیت، اضطراب، بی خوابی و استرس ذهنی استفاده می شود. اثرات خواب آور و آرام بخشی این روغن می تواند اضطراب و استرس را کاهش دهد. برای این منظور باید چند قطره از روغن را به حمام اضافه کرده و سپس حداقل ۱۰ دقیقه حمام کنید تا آسودگی قابل توجهی حاصل شود.

خطر ابتلا به آلزایمر را کاهش می دهد

تخم این گیاه منبعی غنی از آهن است که جریان خون به مغز و تولید هموگلوبین را افزایش می دهد. کمبود آهن و اکسیژن در مغز می تواند بر عملکرد شناختی تاثیر منفی گذاشته و سبب بروز اختلالات شناختی مانند جنون و بیماری آلزایمر شود.

تخم کرفس در درمان آسم نقش دارد

همان طور که گفته شد تخم این گیاه خاصیت آنتی اکسیدانی و ضد التهابی قوی دارد. علاوه بر این، ویتامین C موجود در آن مانع از آسیب های شدید می شود. به این ترتیب، مصرف آن التهاب را کاهش و به درمان آسم کمک می کند.

دیگر خواص درمانی تخم کرفس

• افزایش انرژی
• تقویت بافت های استخوانی
• رشد ماهیچه ها
• رفع اساسم ماهیچه ها
• بهبود کیفیت خواب
• درمان سرما خوردگی
• رفع میگرن
• درمان بیماری های چشمی
• دفع حشرات

عوارض جانبی مصرف تخم کرفس

مصرف تخم این گیاه و فراورده های آن، در کنار خواص و فواید بی نظیری که دارد می تواند عوارضی نیز به دنبال باشد. به همین دلیل توصیه می شود مصرف آن با مشورت افراد متخصص در زمینه طب سنتی همراه باشد. در این قسمت به عوارض جانبی مصرف این گل اشاره می کنیم:

• به ندرت سبب بروز حساسیت می شود. علائم حساسیت به تخم کرفس معمولا در افرادی دیده می شود که نسبت به هویج وحشی، قاصدک و غان آلرژی دارند.
• پس از استفاده از روغن کرفس نباید حداقل ۸ ساعت بیرون رفت. زیرا ترکیب برگاپتن موجود در آن، خطر آفتاب سوختگی و سرطان پوست را افزایش می دهد.
• مصرف آن به زنان باردار توصیه نمی شود. ترکیب آپیول موجود در این تخم خطر سقط جنین را افزایش می دهد.
• مادران شیرده از مصرف آن خودداری کنند.
• افراد مبتلا به فشار خون پایین از مصرف آن بپرهیزند.
• مصرف بیش از اندازه آن می تواند سبب افسردگی، خستگی و کندی ضربان قلب شود.

تداخلات دارویی مصرف تخم کرفس

دانه کرفس ممکن است با لیتیم، دارو های دیورتیک، دارو های تیروئید و دارو های ضد انعقاد خون مثل آسپیرین و وارفارین، داروهای مسکن و یا هر دارو برای اختلالات خواب، مشکلات کلیوی و اختلالات خونی تداخل داشته باشد.

سخن پایانی

تخم کرفس طبعی گرم و خشک دارد. تخم این گیاه سرشار از ترکیبات آنتی اکسیدان، پلی فنل ها، انواع ویتامین ها به ویژه ویتامین B6، مواد معدنی، پروتئین و فیبر است.

در طب سنتی از آن برای درمان بیماری هایی نظیر آسم، نقرس، میگرن، دیابت، کاهش وزن، مشکلات گوارشی، چشمی، تقویت سیستم ایمنی بدن، تسکین درد و .. استفاده می شود.